Kennisbank

Jonge Mantelzorg (JMZ)

Circa een op de vijf scholieren tussen de 12 en 16 jaar groeit op met een langdurig zieke naaste. 3 procent van hen verleent intensieve hulp. Zij zijn ‘jonge mantelzorgers’. Veel jonge mantelzorgers ervaren de zorgsituatie als heel normaal en ondervinden ook geen problemen. Opgroeien met zorg kan echter ook heel zwaar zijn.

Definitie

Jonge mantelzorgers zijn diegenen die opgroeien met een zieke ouder, broer, zus, of met een zieke opa en oma, die in de directe omgeving van het gezin woont en die intensieve zorg nodig heeft. Er kan sprake zijn van een lichamelijke ziekte of handicap, een psychische ziekte of verslavingsproblematiek.

De definitie is breed omdat niet wordt gesteld dat een jongere zorgverantwoordelijkheid hoeft te hebben. De jonge mantelzorgers die hulp nodig hebben, zijn die jongeren die zorgtaken en verantwoordelijkheden hebben die negatieve gevolgen hebben op de ontwikkeling, of hen belemmeren om volledig kind te zijn.

 

Jonge mantelzorgers hebben in vergelijking tot leeftijdsgenoten meer gezondheid- en psychische klachten, zo blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) in  ‘Mantelzorgers in het vizier’ (8 november 2019). Zij maken meer gebruik van professionele hulp, zoals psychologische hulp.

 

Veel zorgende jongeren ervaren vermoeidheid, stress, psychische problemen, concentratieproblemen en slaaptekort door hun thuissituatie. Ook hebben zij weinig of geen tijd voor huiswerk en afspreken met vrienden of vriendinnen. Studenten met mantelzorgtaken hebben de neiging om minder snel op kamers te gaan of niet te kiezen voor een opleiding in een andere stad. Zij geven aan geholpen te zijn met meer bekendheid en begrip. Ook noemt het SCP dat meer flexibiliteit in het onderwijs zou helpen. 

 

Uit onderzoek van het jongerenpanel van De Nationale Jeugdraad (2011) blijkt dat de taken van jonge mantelzorgers vooral bestaan uit huishoudelijke klussen (65%). Daarnaast geeft de helft emotionele aandacht, zoals troost en gezelschap. De gevraagde jonge mantelzorgers zeggen deze zorgtaken over het algemeen goed (33%) tot zeer goed (43%) te kunnen combineren met schoolwerk. Bijna een kwart (24%) zegt dit matig tot slecht te kunnen. Emotionele aandacht wordt als het meest zwaar ervaren. 37% zegt last te hebben van vermoeidheid. Bijna drie op de tien (28%) ervaren psychische problemen, zoals piekeren, somberheid of depressiviteit. Bijna een kwart (24%) zegt last te hebben van concentratieproblemen en twee op de tien heeft last van slaaptekort.

 

Meer dan de helft van de jongeren heeft nooit extra hulp gevraagd (54%). Zij praten vooral met vrienden over de thuissituatie (78%) en met de eigen ouders (52%). Slechts 18% gaat in gesprek met hun mentor en 8% met een docent.

 

  • 694.000 tot 810.000 kinderen wonen met een chronisch (somatisch) zieke of matig/ernstig lichamelijk beperkte ouder, waarvan er 409.000 tot 476.000 jonger dan 18 jaar zijn

  • 95.000 tot 190.000 thuiswonende kinderen geven in meer of mindere mate wel eens instrumentele zorg aan hun ouder

  • 1.200.000 kinderen hebben een ouder met een psychiatrische diagnose

  • 370.000 kinderen hebben een chronisch zieke of beperkte broer of zus

  • 250.000-400.000 kinderen hebben een verslaafde ouder

 

Jonge mantelzorger wil vooral begrip

Jonge mantelzorgers vinden begrip en een luisterend oor belangrijk, maar willen geen medelijden of te veel bemoeienis van anderen. Dit blijkt uit alle verhalen die we in onze campagnebus hebben gehoord. Van alle ingebrachte ervaringen en verhalen hebben we een top acht gemaakt van behoeften van jonge mantelzorgers.

 

Bovenaan staan: begrip, bespreekbaar maken en je verhaal kwijt kunnen, maar niet problematiseren. Dit wordt gevolgd door: tijd voor jezelf hebben, rekening houden met de specifieke thuissituatie van de jonge mantelzorger, ontmoeten van jongeren die hetzelfde meemaken en praktische hulp, bijvoorbeeld met huishoudelijke taken.

 

Ondersteuning

Effectieve ondersteuning van jonge mantelzorg vraagt om maatwerk. Een luisterend oor is vaak al voldoende. Jonge mantelzorgers zoeken zelf veel informatie online en komen hier in contact met lotgenoten. Bouwstenen van een integraal steunprogramma zijn:

 

  • Erkenning van de situatie – Jonge mantelzorgers vragen niet makkelijk om hulp, maar vinden het vaak wel prettig dat hun rol als mantelzorger wordt (h)erkend.
  • Ontlasten – Niet alleen door concrete taken over te nemen, maar ook door het sociale netwerk van de jonge mantelzorger en zijn gezin te versterken.
  • Informeren – Jonge mantelzorgers willen goed geïnformeerd worden over de ziekte, de manier van zorg geven, en de ondersteuningsmogelijkheden.
  • Ontmoeten van lotgenoten – Jonge mantelzorgers vinden het prettig om over hun gezinssituatie te praten.

 

Publicaties en Onderzoeken

Hieronder enkele (wetenschappelijke) publicaties en onderzoeken naar jonge mantelzorg.

  • Mantelzorgende studenten in kaart. Kwalitatief onderzoek naar signalering en begeleiding van mantelzorgende studenten op de HvA, UvA en VU. Boy Hennevelt. Vrije Universiteit Amsterdam, 2018.
  • Gezondheids- en studieuitkomsten bij mantelzorgende studenten. Vrije Universiteit Amsterdam, Sociaal en Cultureel Planbureau, Bureau Studentenartsen Amsterdam, 2018.
  • Standje doorgaan.Een kwalitatief onderzoek naar hoe jongeren mantelzorg en studie combineren en welke rol ondersteuning vanuit de onderwijsinstelling daarbij kan helpen. Lotte Stolk. Vrije Universiteit Amsterdam, 2017.

 

Meer weten?

Wil je meer weten over jonge mantelzorg en onze diensten? Neem vrijblijvend contact met ons op.

 

Mail naar: info@jongemantelzorg.nl

Download onze Flayer Jonge Mantelzorg